Moestuin

Bodembedekking in de winter

Met bodembedekking doe je veel goeds voor het bodemleven én bescherm je de grond direct tegen dichtslaan of wegspoelen. Er zijn verschillende manieren waarop je de bodem kunt bedekken, afhankelijk van de periode waarin jouw grond leegkomt.

In de natuur is de aarde bijna nooit kaal, behalve in de woestijn. Onze gewassen hebben vocht en voeding nodig en dat wordt het beste vastgehouden in een bedekte grond. Dus de vraag of we de bodem in onze tuinen beter groen kunnen houden, is al beantwoord. Hoe we de tuin bedekt houden, is een andere vraag en hangt vooral af van wanneer je hiermee kan beginnen.

Hoe houd je de tuin bedekt in de winter?

Bodem bedekken met gewassen

In het najaar staat een deel van de moestuin nog vol met groenten. Met name boerenkool, palmkool, pastinaak en allerlei bladgewassen zoals veldsla, winterpostelein, spinazie en dat soort zaken. Deze gewassen zijn eigenlijk ook al een vorm van bedekking, want de gewassen houden de regen een beetje tegen. Anders gezegd: ze breken de impact van de regen, zodat de druppels niet direct op de aarde vallen en het organische materiaal van je bedden weg kan spoelen.

Bodem bedekken met groenbemesters

Daar waar je in de tuin al vroeg lege bedden en dus kale grond hebt, kan je groenbemesters zaaien zoals winterrogge, winterwikke en (als het vroeg genoeg is) phacelia. Deze gewassen bedekken het bed mooi waardoor er nog maar weinig aarde zichtbaar is, en er dus ook weinig impact is van de regen.

Tussen de kolen en andere groenten is er altijd nog wel aarde zichtbaar, maar tussen de groenbemesters is dat al veel minder. Er staat al gauw een mooi dicht pak groen op.

Bodem bedekken met blad, stro of grove compost

Als een bed pas laat leegkomt, is er geen tijd meer om succesvol groenbemesters te zaaien. Dan kan je het bed bedekken met ‘strooisel’, zoals blad, dat in de meeste tuinen wel voorradig is. Als ik geen blad heb, leg ik er bijvoorbeeld stro of grove compost op en in sommige gevallen ook gewoon gewasresten, zoals aspergeloof. Deze stengels van de aspergeplant leg ik dan op de bedden en in het voorjaar is een groot deel daarvan verteerd. De restanten verwijder ik voordat ik ga zaaien.

Bodem bedekken met folie

Als dat allemaal niet lukt, dan leg ik soms een stukje plastic, zoals landbouwfolie, op het bed met daarop wat stoeptegels. Dit is dan een tijdelijke manier om te zorgen dat er niet te veel regen op de kale aarde valt en het bed bedekt blijft.

Waarom is bodembedekking beter voor je grond?

Bodemleven en bodembedekking

Bodembedekking heeft een isolerend effect op de grond waardoor het bodemleven langer actief blijft. Daarnaast kan bodembedekking ook organisch materiaal toevoegen aan de grond. Bij gewone groenten zijn dat natuurlijk wortelrestjes en gewasresten. Maar bij de groenbemesters, zoals rogge, wordt een enorm pak wortels gemaakt en die blijven in de grond zitten. Uiteindelijk maai ik de rogge in het vroege voorjaar af en die blijft ook in de grond of op de grond liggen.

“Bodembedekking wordt steeds vaker ‘mulch’ genoemd”

Bij de winterwikke is nog een ander effect; de worteltjes van de wikke binden zelf stikstof uit de lucht. Dus los van organisch materiaal voegen die ook nog eens voedingsstoffen toe. Hartstikke mooi natuurlijk als dat vanzelf gaat. Er zitten hele kleine knolletjes aan de wortels, die in een gezonde bodem stikstof kunnen vastleggen.

Ook met het blad en stro voeg je wat organisch materiaal toe. Onder het zeil wordt natuurlijk geen organisch materiaal toegevoegd, maar er spoelt ook niets weg.

Water breken en laten infiltreren

De impact van de regen die gebroken wordt door gewassen is natuurlijk minder dan die op kale grond. Dus de groenten die er nog staan, breken de regendruppels, waardoor er minder organisch materiaal wegspoelt. Daar waar groenbemesters zijn gezaaid, is de impact nog veel minder en onder het blad of stro wordt vrijwel alle impact van de regen afgeremd. Het water kan dan vervolgens rustig – tussen de bedekking door – in de bodem zakken, zonder organisch materiaal weg te spoelen.

Het water dat op het plastic valt, kan niet infiltreren in de grond en moet dus ergens anders heen kunnen. Om wateroverlast op de paden te voorkomen, leg ik houtsnippers op de paden die de snelheid van het water afremmen zodat er geen erosie of wegspoelen plaatsvindt.

We hebben het water natuurlijk wel nodig. Dus we willen de kracht van het water op de grond beperken, maar willen wel graag dat het infiltreert in onze moestuin, zodat het grondwater op peil blijft. Dat gebeurt natuurlijk niet als je de hele moestuin onder plastic legt en daarom doe ik dit alleen waar de andere maatregelen niet (meer) lukken.

Geen ‘koffiezetten’ in de winter

Wanneer de grond onbedekt is en de regen vrij spel heeft, dan zijn we eigenlijk aan het ‘koffiezetten’ met regenwater. De voedingsstoffen in de grond worden opgenomen door het water en spoelen weg naar het grondwater waar ze niet meer bereikbaar zijn voor je planten.

“Wanneer de regen vrij spel heeft, zijn we eigenlijk aan het ‘koffiezetten’ met regenwater”

Hier spelen de wintergewassen en groenbemesters een belangrijke rol. Met hun wortels nemen ze de beschikbare voedingsstoffen op, waardoor die niet meer uitspoelen. Dit heet een ‘vang’gewas. Zo’n vanggewas neemt minerale voedingsstoffen op uit de bodem en slaat die, bij wijze van spreken, op om de volgende lente weer beschikbaar te maken. Daarnaast heb je dus gewassen, zoals bijvoorbeeld wikke en klaver, en dat zijn groenbemesters. Groenbemesters voegen echt voedingsstoffen toe aan de grond.

Afbraak organisch materiaal

Ook de voedingsstoffen die vrijkomen bij de afbraak van het organisch materiaal zijn ontzettend belangrijk in je grond. Organisch materiaal is alles wat niet mineraal is. Dus wat geen zand, klei of steen is bijvoorbeeld, maar afgestorven en omgezette plantendelen, compost en ook de mulch, die je gebruikt om de grond te bedekken. Organisch materiaal is voor een deel ook voeding voor het bodemleven en daarom moeten we ervoor zorgen dat er ook zuurstof of lucht in de grond zit omdat dat bodemleven moet kunnen ademen.

“Groenbemesters voegen echt voedingsstoffen toe aan de grond”

Het kan geen kwaad om de grond tijdelijk met plastic af te dekken, maar je moet dit niet langer dan een paar weken doen, anders zou er een zuurstofloze situatie ontstaan waarin het bodemleven sterft. Dat bodemleven is echt een helper in de moestuin. Het brengt je organisch materiaal de grond in, en haalt levende en dode plantendelen de grond in. Het bodemleven zorgt zelfs voor gangetjes waar je gewassen gemakkelijker in kunnen wortelen.