Kweken en oogsten

Quinoa in de tuin

Quinoa, Chenopodium quinoa, wordt gezien als graan, maar is dit niet. Het is een zogenaamd pseudograan, dat wordt gebruikt als graan maar eigenlijk een zaad is. Er zijn meer dan drieduizend wilde- en gecultiveerde varianten.

“Er zijn ook rassen verkrijgbaar die saponinevrij zijn”

Quinoa kan overleven en gedijen in een groot scala aan klimaten en terreinen. Het voelt zich thuis op de flanken van de 4000m hoge bergen van de Andes, maar doet het ook goed onder de zeespiegel, in Nederland. Quinoa speelt een belangrijke rol in de wereldvoedselvoorziening. Een toekomst die duizenden jaren geleden is gezaaid.

In de tuin

Quinoa is een pracht van een plant om te verbouwen en is verkrijgbaar in allerlei kleuren. Van zachte pasteltinten tot helderrood, groen en paars. Het bestaat zelfs in modieus zwart voor de liefhebbers. De plant is verwant aan de biet en spinazie maar kan tot wel 2,5 meter hoog worden. Aan een enkele- of vertakte stengel vormen zich wollige pluimen die de graanachtige zaadjes bevatten.

Het is geen moeilijke plant omdat ze weinig extra mest nodig heeft en met weinig water toe kan. Drogere aarde zorgt zelfs voor een grotere zaadopbrengst. Quinoa groeit erg gemakkelijk. Je zou bij wijze van spreken vanuit je keukenraam een handje zaad over je linkerschouder kunnen gooien en kijken wat ervan komt.

Als je je eigen quinoa hebt verbouwd moet je het wel zeer grondig wassen voor gebruik. De zaden zijn van nature omhuld door een bitter zeepachtig laagje, saponine genaamd. Dit laagje maakt de zaden onaantrekkelijk voor vogels en insecten. Er zijn ook rassen verkrijgbaar die saponinevrij zijn.

“De żaden zijn het belangrijkste van de quinoa, maar vergeet de eetbare bladeren niet”

Je zult de zaadjes ook moeten scheiden van de steeltjes en stukjes kaf. Dit is makkelijk te doen door het te zeven, of op de ouderwetse manier op een winderige dag de zaadjes buiten van de ene bak in de andere kiepen. De wind doet dan het meeste werk. Laat het extra werk je niet weerhouden. De opbrengst van vijf tot tien planten (ongeveer 1m ²) is al gauw 1 kilo aan zaadjes. Vergelijkbaar met ruim een kilo rijst.

In de keuken

Eindelijk is het zover: de zaadjes zijn gewassen, gedroogd en klaar voor gebruik. Wat nu? Quinoa heeft een heerlijke, nootachtige smaak en kan op meerdere manieren worden verwerkt. Het wordt op dezelfde manier bereid als rijst: even goed afspoelen, in de pan 1 deel quinoa en 1½ deel heet water, een snufje zout en een beetje olie. Laat het 10 minuten op een laag vuurtje koken, en daarna net zo lang wellen.

Quinoa is lekker in salades of gewoon naast andere gerechten. Ter vervanging van rijst bij een curry, of van pasta bij een heerlijke tomaten-courgettesaus. Het leent zich heel goed voor het vullen van paprika’s, courgettes, mini-pompoenen en Portobello’s (grote champignons). Probeer quinoa uit als een soort muesli of pap bij het ontbijt, maak er pasta van, rooster het en verwerk het in brood, of ga helemaal uit je dak en fermenteer het om er bier van te maken. Van daaruit is het trouwens een kleine stap naar de ‘Chicha’, het traditionele drankje uit de Andes.

De zaden zijn het belangrijkste van de quinoa maar vergeet de bladeren niet. Ze zijn ook goed eetbaar en erg voedzaam. Bereid het als spinazie in de wok met wat olijfolie, door de stamppot, soep of saus, of in een lasagne.

De voedingswaarde van quinoa is hoog. Het is glutenvrij, vol van allerlei soorten vitaminen en mineralen en een prima bron van fosfor, magnesium, ijzer en calcium. Quinoa zit boordevol vezels wat goed is voor de cholesterol en vermindert het risico op hartkwalen. Wat quinoa nog eens extra bijzonder maakt is het hoge gehalte proteïne.

Quinoa zaaien

Zaaien doe je op een zonnige plek in april-mei. Een afstand van 30 cm per plantje is voldoende, de plant wordt hoog maar blijft smal. In het begin zal de groei wat traag op gang komen, maar nadat ze rond de 30 cm zijn, schieten ze de hoogte in en vormen ze mooie dekkende bladeren waarna de zaden zich gaan ontwikkelen. Oogst in september nadat de bladeren afgestorven zijn en voordat de zaden er te veel uit gaan vallen. Laat de zaadjes een paar weken aan de stengel drogen met een laken eronder, of met een papieren tas of zak er overheen. Zo vang je vallende zaadjes op en gaat er niets verloren.