Kweken en oogsten

Aardappelen kweken

Je zult een kleine stadstuin niet helemaal vullen met aardappels. Maar de aardappel blijft wel een makkelijke teelt, geeft een grote opbrengst en kan ook prima in een pot of groeizak op je balkon gekweekt worden. Met wat kleur bovenop wordt het zelfs een erg hippe groente.

‘Heb je weinig ruimte, gebruik dan een groeizak’

Voedingswaarde aardappelen

De aardappel zorgde generaties lang voor de voornaamste bron van vitamine C. Met 200 gram aardappels voorzien we in 40% van onze dagelijkse behoefte aan vitamine C, 15 % van onze behoefte aan ijzer en 25% van onze nood aan Kalium. Alleen zitten we ondertussen heel erg ver weg van die 200 gram. De afgelopen tien jaar is die hoeveelheid aardappelen op ons dagelijks bord sterk afgenomen. Ze zijn vervangen door brood, pasta en rijst, die alle drie nauwelijks vitamine C bevatten.

Aardappelen in alle kleuren

Het wordt tijd om dit goedkope basisproduct op te waarderen. Wat meer kwaliteit en diversiteit en wat minder kwantiteit. Van stevige vastkokende, langwerpige zoetsmakende ‘Rattes’ en ‘Corne de gatte’ tot grote dikke kruimige ‘Eigenheimers’. Misschien moeten we aardappels opnieuw met iets meer verfijning leren serveren en eten. Aardappels vers geoogst en gekookt in de schil. Met af en toe een beetje een ongewone maar opvallende kleur. Rode aardappelen, paarse of diep-roze. Traditionele rassen en nieuwe ziekteresistente variëteiten met elk hun smaak en teeltkenmerken.

Sarpo Mira

Sarpo Mira werd in de jaren vijftig in Hongarije geselecteerd. Deze grote tot zeer grote knollen hangen aan grote brede planten. De planten hebben een zeer hoge phytophthora-resistentie. De aardappelen zijn licht kruimig. De oogst is overvloedig maar laat.

Corne de Gatte

Corne de Gatte is een langwerpige vastkokende aardappel met een matige oogst, maar culinair zeer hoog gewaardeerd vanwege zijn nootachtige smaak. Vanwege de vorm enkel geschikt om in de schil te koken.

Rosalinde

Rosalinde (2004 Duitsland) is een mooi vastkokende aardappel met rood, roze vruchtvlees, romig en vol van smaak. Deze aardappelen zijn productief, wel klein, en hebben een goede ziekteweerstand.

Blue salad

Blue salad is een oud Schots ras. Deze aardappel heeft blauw, paars vruchtvlees. Krachtige aardappelsmaak, middenvroeg en goed productief. Salade en kookaardappel.

Aardappelen kweken op een vierkante meter

Je hebt niet altijd veel ruimte nodig om zelf aardappelen te kweken. Er is algauw ruimte voor een mini-veldje in de tuin. Er kunnen vier planten op een vierkante meter, dus met vijf vierkante meter heb je al een mooie oogst.

Heb je minder ruimte beschikbaar, probeer dan een aardappeltoren of gewoon een groeizak. Met drie poters in zo’n zak haal je een oogst van 2,5 tot soms 5 kilo, sterk afhankelijk van het gekozen aardappelras.

Aardappelen kweken in een zak

Aardappelen kiemen en uitplanten

Je start met plantgoed-aardappeltjes in maart, die je eerst een paar weken laat kiemen op de vensterbank.
Midden april gaan ze 25 centimeter diep de grond in op een stukje met oude kracht. Geen verse mest of kalk voor aardappels. Tegen midden mei, wanneer de laatste nachtvorst geweken is, komen de planten boven de grond. Door deze planten regelmatig te voorzien van een nieuwe laag grond, ook wel aanaarden genaamd, houd je alles onkruidvrij. Afhankelijk van het ras kun je van juli tot oktober oogsten.

Aardappelen voorkiemen

Aardappelen oogsten

Afhankelijk van het ras kun je van juli tot oktober oogsten.
De aardappelen kunnen geoogst worden als het blad van de planten begint af te sterven. Je kunt ook een deel oogsten als het blad geel begint te worden en de overige aardappelen wat langer in de grond laten zitten. Dit heeft als voordeel dat je zeker weet dat de bladeren niet zijn aangetast door Phytophthora. Het verschil tussen aangetast blad en afgestorven blad is soms wat moeilijk te zien.

De geschiedenis van de aardappel

De aardappel komt net als de tomaat en maïs uit Zuid-Amerika en werd door de Spaanse ontdekkingsreizigers naar Europa gebracht. Zijn verwantschap met de giftige zwarte nachtschade stond zijn populariteit danig in de weg, maar als geneeskrachtige plant vond de Solanum tuberosum, vanwege zijn eetbare ondergrondse knollen, zijn weg naar botanische tuinen en kloosters.

De marketing van Antoine Augustin Parmentier

De grote en brede populariteit van de aardappel hebben we onder meer te danken aan een van de mooiste voorbeelden van doelgerichte marketing die de Fransman Antoine Augustin Parmentier (1737 – 1813) bedacht. Parmentier was arts en diende in het Franse leger toen hij door de Pruisen gevangen werd genomen. In gevangenschap overleefde hij op een sober dieet van aardappels, die destijds beschouwd werden als varkensvoer. Na zijn gevangenschap keerden hij en zijn lotgenoten opvallend fit en gezond terug naar Frankrijk waar hij zich toelegde op de studie van de voedingswaarde van de aardappel. Enkele jaren later kon hij de Parijse faculteit van geneeskunde overtuigen om de aardappel als basisvoedsel te laten goedkeuren.

12-gangen-menu met aardappel

Vervolgens bewerkte hij de Franse aristocratie door Lodewijk XVI een compleet 12-gangen-menu aan te bieden met in elke gang een gerecht met aardappelen. Marie-Antoinette kreeg een boeket met aardappelbloemen. Toen hij eenmaal de aristocratie overtuigd had, maakte hij werk van de ‘gewone’ man in de straat. Daarvoor plantte hij velden met aardappels aan de rand van Parijs die tegen het moment van de oogst streng bewaakt werden door soldaten. Alleen ‘s nacht was de bewaking niet zo streng. Waarvan de Parijzenaars danig gebruik maakten om die ‘waardevolle’ knollen stiekem te gaan oogsten. Zo maakte een breed publiek kennis met de aardappel.

De aardappel als basisvoedsel

Aardappels groeiden in de daaropvolgende jaren uit tot het basisvoedsel, bij uitstek op het juiste moment om de groeiende bevolking van Europa van de hongersnood te behoeden. Tegen de tweede helft van de 18e eeuw was de gemiddelde consumptie een kilo aardappels per persoon, per dag. Die afhankelijkheid van één enkel gewas had natuurlijk ook zijn nadelen. Het leidde eind 18 eeuw tot het Ierse drama. De opeenvolgende mislukte aardappeloogsten kostten toen een miljoen Ieren het leven.

Maar de aardappel blijft een uniek gewas. In tegenstelling tot bijvoorbeeld granen geeft het een snelle en makkelijk verwerkbare oogst, ook op een klein oppervlak. Ideaal dus voor wie zelfvoorzienend werkt. Zo kennen als India en China een groeiende aardappelproductie om hun enorme bevolking volop van voeding te voorzien. En dat lukt prima met de aardappel. Ook al kijken we voedingskundig een beetje minachtend op de aardappel neer en krijgen de knollen vaak onterecht de reputatie van dikmaker toebedeeld.

Aardappelsalade met eetbare bloemen