Een tuintje dat dobbert in de stad
Wie van het Rijksmuseum naar de Albert Cuypmarkt loopt, ziet ze liggen: de mooie eilandjes met groen. Al ruim 15 jaar fleuren de watertuinen de buurt op. Vooral als ’s zomers de gele lis, kattenstaart, dotter en watermunt in bloei staan. Maar ook in andere Amsterdamse buurten zijn drijvende tuinen populair. Zo hebben veel woonbootbewoners in en rondom het centrum zelf een tuintje op het water gemaakt, en ook in IJburg – de nieuwe wijk van Amsterdam – hebben veel mensen een groene plek op het water aangelegd. De IJburgse huizen grenzen op veel plaatsen direct aan het water. En een drijvend tuintje maken is niet moeilijk.
Wie een watertuin wil, kan zelf een vlot maken of er een kopen en daar een tuin op bouwen. Als je zelf aan de slag gaat, let er dan op welke materialen je gebruikt. Zorg dat ze duurzaam zijn en werk met spullen die niet schadelijk zijn voor de natuur. Als je besluit om een drijvende tuin aan te schaff en is het belangrijk om te weten dat er twee verschillende soorten zijn: vlotten met waterplanten en zogenoemde drijflanden, waarop een tuin kan worden aangelegd die niet onder doet voor een gemiddelde tuin op het land. Op de laatste kun je lopen en allerlei planten laten groeien. fruitbomen, struiken, eenjarigen, noem maar op. Of dat groen goed aanslaat, is volgens Arno Baan, directeur van het bedrijf Drijvende Tuinen, vooral afhankelijk van de ligging, net als bij een tuin op land. “In principe je iedere plant op een drijfland plaatsen. Of ze het in een drijvende tuin goed gaan doen, is net als in de natuur afhankelijk van de omgeving. Hoe is stand van de zon? Welke invloed heeft de wind? Maar er is heel veel mogelijk. Ik heb watertuinen aangelegd waar een vijg en een blauwe druif het prima doen. Je kunt ook bomen planten.”
In de tuinen langs de Boerenwetering liggen vlotten met waterplanten. Daar is indertijd gestart met 25 verschillende planten. Thea Dammen, die als medewerker van Natuur- en milieuteam de Pijp zo’n 30 vrijwilligers voor het onderhoud van de watertuinen begeleidt, vertelt dat er uiteindelijk vijftien plantsoorten goed zijn aangeslagen. “We experimenteren verder. Elk voorjaar planten we verdwenen nieuwe soorten in. Dan wordt meteen ook een deel van de vlotten verhoogd met betere drijvers. Om een aantal vlotten hebben we gaas geplaatst, zodat de vogels er niet meer zo makkelijk bij kunnen. Dit heeft effect: op deze vlotten overleven meer plantensoorten.”
Vissen, vlinders…
Toch is om de meeste vlotten op de Boerenwetering geen gaas gespannen, want ook voor de dierenwereld zijn drijvende tuinen een mooi fenomeen. Allereerst voor de vogels. Dammen: “Toen in 1996 het eerste vlot te water werd gelaten, zaten er al meteen meerkoeten op. Snel daarna volgden eenden, waterhoentjes, zwanen en futen. De behoefte van de vogels aan nest- en slaapgelegenheid is in de kale gracht blijkbaar groot.” Ook vlinders, bijen en andere insecten komen op de tuintjes af. Daarnaast hebben ze onder water een positief effect op de fauna. Zo leggen vissen eitjes tussen de wortels van de waterplanten. En er zwemmen veel vissen in de Amsterdamse grachten. Snoekbaarzen schijnen regelmatig gevangen te worden, maar ook karper, brasem, voorn en paling komen voor. Onder de drijfl anden komt het overigens niet voor dat vissen eitjes leggen tussen plantenwortels. Daar komt geen licht en groeit alleen dierlijk materiaal, zoals bijvoorbeeld driehoeksmossels. Deze mosselsoort filtert het water en is zelf ook een belangrijke voedselbron voor verschillende vogels. Arno Baan van de Drijvende Tuinen heeft ook spons en brakwaterpoliepen gesignaleerd onder zijn drijflanden.
Golfslag
Naast de positieve uitwerking op flora en fauna, blijken de tuinen vooral op de mens een positieve invloed te hebben. De tuinen aan de Boerenwetering worden onderhouden door vrijwilligers. Iedere eerste zaterdag van de maand gaan zij in bootjes het water op om de tuintjes te onderhouden en waar nodig te repareren. Door golfslag van boten die langsvaren, willen de tuintjes wel eens losraken of zelfs kapot gaan. Volgens Baan komt dit bij de drijfl anden minder voor. “Schade door golfslag komt bij drijflanden praktisch niet voor. Het is eigenlijk een matras van blokken, het beweegt op het water, het kabbelt mee.”
De vrijwilligers van de Boerenwetering zijn naast het onderhoud, ook druk met schoonmaken. En dat is soms best een vies klusje, want de tuinen liggen langs een drukke doorgangsroute en bij een ‘red light’-gebied. Maar de vrijwilligers hebben er allemaal veel plezier in. En het is ook ontzettend leuk. Op een bootje op het Amsterdamse water een beetje rommelen met planten. Veel mensen die blijven staan, bemoeien zich ermee of genieten gewoon een moment van het groen. De meeste vrijwilligers zijn al jaren betrokken en echt verknocht aan het project. Dammen: “Het is een hechte groep, waar ook af en toe weer nieuwe mensen bijkomen. Veel mensen vinden het belangrijk dat hun buurt lekker groen is.”
Verschillende soorten drijvende tuinen
Wil je zelf een tuin op het water maken? Bedenk dan vooraf wat je wilt. Er zijn verschillende type tuinen, die aansluiten op verschillende wensen. Belangrijk is dat je voor je begint even met jouw gemeente of stadsdeel contact hebt of het op de door jouw gewenste plek mag en of er een vergunning nodig is. De drijvende tuinen die het bedrijf van Arno Baan levert, bestaan uit kunststof modules die in elke gewenste maat en vorm gemaakt kunnen worden. Op het fundament met een draagvermogen van 500 kg per m2 wordt een laag van maximaal 30 cm aarde gestort. Vervolgens wordt de tuin beplant met planten die ook in een landtuin groeien. Op dit type tuinkun je ook lopen. Baan: “Het resultaat is een onverwoestbare tuin die meer dan een mensenleven lang meegaat. Een tuin die niet slijt en niet rot, die duurzaam is dus.” Door de ingepakte piepschuim blokken aan elkaar te koppelen kunnen de vlotten in elk gewenst formaat geleverd worden, tot zelfs de grootte van een drijvend volkstuinpark.
De watertuinen in de Amsterdamse Boerenwetering hebben een andere constructie. Dit zijn zogenoemde fl oatlands, die bestaan uit een open raamwerk van onbehandeld hout waar waterplanten in worden geplant. De vlotten zijn voorzien van piepschuim, waardoor ze beter blijven drijven. Op deze tuinen kun je niet lopen. Het onderhoud gebeurt vanaf een bootje. Planten die het goed doen op de drijvende tuinen in de Boerenwetering zijn: gele lis, dotterbloem, bitterzoet, waterzuring, waterscheerling, kattenstaart, smeerwortel, wilgenroos, watermunt, riet, kalmoes, moeraswederik en waterkruiskruid.
