Groene verhalen

Dakakker Rotterdam

Dakakker Rotterdam mag zich, met zo’n duizend vierkante meter eetbaar dak, het grootste stadslandbouwdak in Europa noemen. Wouter Bauman, de drijvende kracht achter de daktuin, heeft inmiddels een jarenlange ervaring opgebouwd met het kweken van groente en fruit op grote hoogte. Terwijl we proeven van de verse bloemen, kruiden en groente krijgen we een spoedcursusje daktuinieren.

“Fruitbomen moeten we helaas vergeten, want dat kan het dak niet aan”

Wouter is adviseur Natuur & Ruimte bij het Rotterdams milieucentrum en weet inmiddels vlot te vertellen over de ins en outs van tuinieren op een groot dak. “Als klein jongetje vond ik tuinieren al heel leuk. Ik had een paar vierkante meter bij mijn oma in de achtertuin. Daar oogstte ik mijn eerste groente. Tuinieren op een groot dak is natuurlijk een heel ander verhaal. Je moet ten eerste goed kijken naar de draagkracht van het dak. De maximale belasting is hier 180 kilo per vierkante meter en daar zitten we nu al aan. Je moet er ook rekening mee houden dat het dak opeens een stuk zwaarder is als er een plensbui is gevallen”, zo legt Wouter uit. “Aan de randen van het dak kunnen we wat meer gewicht kwijt, omdat de lichte, polystyreen bakken daar rusten op de dragende muren van het gebouw. Daardoor kunnen we ook wat dieper planten, wat op de rest van het dak niet mogelijk is. Fruitbomen moeten we helaas vergeten, want dat kan het dak niet aan.”

Speciale ondergrond

Tuinieren op een dak heeft gelukkig ook een dik pluspunt. Terwijl we rondlopen tussen van de eerste groene blaadjes die zich aftekenen tegen de skyline van Rotterdam, vertelt Wouter: “We hebben inmiddels een rijk bodemleven opgebouwd. Op de speciale ondergrond, die bestaat uit plastic matten, is een dikke laag speciale dakmoestuinmix aangebracht. De plastic matten moeten voorkomen dat wortels schade toebrengen aan het dak. In de moestuinmix zitten vervolgens stukjes gemalen vulkanisch gesteente, waardoor de laag lichter is dan aarde en veel vocht vasthoudt. Op de percelen is de laag tot 40 centimeter dik. In 2012, het jaar waarin we begonnen, hebben we grondmonsters genomen om te kijken hoe rijk de grond was. Het organisch gehalte is al snel te laag. We maken hier zelf compost en voegen dit toe aan de grond, waardoor je nu al veel meer beestjes tegenkomt als je met je handen de grond in gaat. Ook zaaien we verschillende groenbemesters, zoals gele mosterd, phacelia en boekweit.”

De rotsachtige bodem doet denken aan de mediterraan klimaat en het is dan ook niet verwonderlijk dat er veel kruiden op de DakAkker staan. We zien de tijm uitbundig groeien en tussen de tuinbonen staat frisgroene dille die de luizen op een afstand moet gaan houden. De eerste stekjes van de Oostindische kers vinden hun weg op het dak en de rucolabloemen zijn klaar om te oogsten. “In principe zaai ik rucola in het najaar, want dit levert de meeste bloemen op. Als je in het voorjaar zaait, krijg je vooral blad, heb ik ontdekt. Maar deze plantjes zijn denk ik spontaan opgekomen.”

“Nu zijn we overgestapt op verschillende soorten eetbare bloemen. Licht, gemakkelijk te telen, mooi en erg winstgevend”

Winstgevende bloemen

“In principe kun je alles op een dak telen”, zo gaat Wouter verder. “Ik maak aan het begin van het seizoen een zaaiplan en bestel biologische zaden. We zaaien hier bijna alles zelf, de kleine zaailingen van de pompoenen en courgettes staan klaar. Wel zijn we erachter gekomen dat het ene gewas winstgevender is dan het andere. Vorig jaar hadden we twee rassen mooie biologische aardappels, Raja en Carolus, maar die waren natuurlijk al snel op. We leveren aan twee restaurants in de buurt en aan het eigen lunchcafé Op het dak. Je kunt dan wel veel gaan lopen sjouwen, maar dat is een hoop werk voor die paar euro’s. Nu zijn we overgestapt op verschillende soorten eetbare bloemen. Licht, gemakkelijk te telen, mooi en erg winstgevend!” We proeven van eetbare rucolabloemen, een verdwaald wild viooltje en zelfs de tuinboonbloemen mogen geplukt worden. “Koks zijn er dol op, we kunnen de vraag niet aan. Ik zaai ook graag bijzondere eetbare bloemen op aanvraag. Ik heb nu een hele lijst met eetbare bloemen klaarliggen om te gaan zaaien, zoals borage en de clitoria. Ja, hij heet echt zo”, lacht Wouter. “Het is een blauw bloemetje dat voor de natuurlijke kleurstof gebruikt wordt. Als alles goed gaat, gaat De Bloesembar ze gebruiken in cocktails.

Stadse bijen op Dakakker

Aan de achterkant van de daktuin zoemen de bijen er lustig op los. Wouter is zelf ook imker en vertelt dat bijen juist in de stad prima op hun plek zijn: “In de stad is veel meer diversiteit dan op het platteland. Mensen zetten verschillende bloemen en planten op hun balkon en in hun stadstuin, waardoor er voor de bijen veel te snoepen is. Op een akker staat steeds maar hetzelfde gewas. Bijen vliegen ongeveer drie kilometer, waardoor ze in de stad veel meer verschillende bloemen tegenkomen.” Het waarschuwingsbordje staat er niet voor niets, want volgens Wouter zijn er op het dak wel eens mensen gestoken. “Daardoor kan ik in de zomermaanden niet te veel bijenkasten wegzetten. We hebben hier wekelijks rondleidingen en lunches en mensen moeten wel rustig kunnen genieten.”

Slim dak

Water geven op de DakAkker is een flinke uitdaging. Op warme dagen verdampt het vocht snel. Om te voorkomen dat Wouter met zijn ongeveer vijftien vrijwilligers liters water moet sjouwen, liggen er druppelslangen op het dak. “De waterdruk is op grote hoogte een probleem, waardoor het lastig is om goed te sproeien. Grote regenwatertanks kunnen we ook niet neerzetten vanwege het gewicht. Op het dak van het café gaan we nu experimenteren met een slim dak met een wateropslag. Bovenop de wateropslag komt een substraatlaag, waar we weer plantjes op kunnen kweken. Het slimme dak kan vertraagd water afgeven, afhankelijk van het weertype. Een knap staaltje techniek waardoor we nog duurzamer kunnen werken.”

“Op de DakAkker werken we met een groep vrijwilligers, maar ook daaraan geen gebrek: we hebben zelfs een wachtlijst”

De komende jaren zal Wouter nog flink aan de slag kunnen, want de belangstelling voor de DakAkker is groot. Na een rondleiding voor Duitse studenten zit een tuingroep al klaar. “Ik ben ook net terug uit Milaan, waar ik lezingen gegeven heb over de DakAkker. Daktuinieren staat daar nog in de kinderschoenen. In tegenstelling tot New York, waar ik vorig jaar ben geweest. De Brooklyn Grange is echt geweldig. Een daktuin die tien keer zo groot is als onze DakAkker, met twaalf mensen die fulltime in dienst zijn om de dakboerderij te runnen. Op de DakAkker werken we met een groep vrijwilligers, maar ook daaraan geen gebrek: we hebben zelfs een wachtlijst. Want wie wel er nu niet op zo’n prachtige plek werken?” We genieten nog na van het uitzicht, de zon en een glas verse kruidenthee. Een beetje jaloers zijn we inderdaad, op deze groene werkplek…

Meer DakAkker:

¿?Dakennie¿? is het educatie-programma op de dakakker over stadslandbouw, groene daken, klimaat en water, gezond voedsel en bijen voor basisscholen. Hier vind je alle informatie.