Het is niet altijd nodig om voor kleinere kwaaltjes en ongemakken naar de apotheek te gaan. Soms hoef je niet verder te kijken dan je eigen tuin. Geneeskrachtige kruiden worden nogal eens gezien als iets voor ‘zweverige zorgmijders’. Eigenlijk zonde want is het niet praktisch, efficiënt, betaalbaar en gezond om in plaats van voor pillen te gaan voor een plantje uit de tuin? Verdere voordelen van medicinale kruiden kweken is dat het vaak inheemse planten zijn die daarmee erg goed zijn voor de biodiversiteit, en ze vaak mooi en ook nog makkelijk zijn als tuinplant. In dit artikel vind je een aantal favorieten met mogelijkheden voor gebruik.
Valeriaan – Valeriana Officinalis
Helpt tegen slapeloosheid en stress
Deze plant bloeit met wit roze bloemenschermen die heerlijk ruiken en druk bezocht worden door insecten. Ook in de reguliere gezondheidszorg wordt Valeriaan gebruikt en erkend als werkzaam middel. Het is echt een aanwinst voor de tuin, mits je een niet al te nette tuinier bent. De plant gaat namelijk wel aan de wandel door zich uit te zaaien. Zo lekker als de bloemen ruiken, zo verschrikkelijk stinken de wortels, en laat je nou net die nodig hebben als middel tegen slapeloosheid en stress. Graaf wat wortelstukken op na de bloei, hak ze fijn (liefst buiten, anders ruikt het hele huis) en laat ze drogen. In een lucht(en geur)dichte weckpot kunnen de gedroogde stukjes de keuken in verhuizen, klaar voor gebruik. Lekker is de thee die je van de wortelstukjes maakt niet te noemen, hoewel de smaak snel went. Een tip is aan de valeriaanthee verse citroenmelisse toe te voegen. Dit neutraliseert en maakt het best lekker. Het drinken van deze thee, uiteraard het liefst vlak voor bedtijd, maakt inslapen veel makkelijker en het neemt de scherpe randjes van gepieker weg.
Citroenmelisse – Melissa officinalis
Rustgevend
Dit geneeskrachtig kruid is een ideale theeplant. Het is lekker, makkelijk, en goed voor je. Het is aan te raden citroenmelisse – net als munt – in een pot te houden, en niet in de volle grond te planten want het gaat zeker aan de wandel. Citroenmelissethee ontspant en verdrijft spanning en heeft daarnaast ook nog een verkoelende werking. Het kan de koorts verlagen dus de thee is een fijn drankje om te gebruiken bij griep. Er zijn mensen die een likeur maken van citroenmelisse tegen verkoudheid. De vraag is of ze op dat moment opkikkeren van het drinken van een stevige neut, of daadwerkelijk van de geneeskrachtige werking van citroenmelisse profiteren. Deze overweging is aan jou. Een recept voor citroenmelisselikeur is: laat 100 gram citroenmelisse, 10 gram citroenschil, 5 gram kaneel, 3 gram kruidnagel, en een flinke snuf nootmuskaat in een luchtdichte pot met alcohol trekken op een donkere koele plaats. Verschillende soorten alcohol zijn geschikt, zoals wodka, brandewijn of jenever. Na zes weken is het tijd om de drank te zeven en er 200 gram suiker aan toevoegen. Ook dit mengel, dat je nu in een fles kan bewaren, laat je het liefst in het donker staan om de houdbaarheid te verlengen.
Bij lange zomeravonden in de tuin is het handig om een handjevol bladeren van citroenmelisse te kneuzen en dit tegen je huid te wrijven. Zo blijven de muggen op afstand.
Sint-janskruid – Hypericum perforatum
Antidip
Dit kruid werkt als een natuurlijk antidepressivum. Bij een winterdip is dit kruid dus heel nuttig. Jammer genoeg sterft het in de kou boven de grond af om in het voorjaar pas weer op te komen. Dit probleem omzeil je door het in de zomer te oogsten en er ijsblokjes van te maken. Een blokje in een mok, kokend water erbij, en je antiwinterdipthee is klaar voor gebruik. Ook bij overgangsklachten wil deze thee nog wel eens helpen je door de vermoeiende hoeveelheid hormonale schommelingen heen te vechten. Een belangrijke waarschuwing voor de dames onder ons is: Sint-janskruid kan de werking van de pil als anticonceptiemiddel tegengaan! Let hier dus goed op want het laatste wat je wellicht nodig hebt tijdens een flinke dip is ongepland ‘heuglijk nieuws’.
Echte smeerwortel – Symphytum officinale
Smeren tegen kneuzingen en spierpijn
Deze mooie inheemse plant wordt met name uitwendig toegepast, in de vorm van omslagen bij wonden, spierpijn en gewrichtsontstekingen. Onderzoek heeft uitgewezen dat allantoïne, een van de werkzame stoffen in dit geneeskrachtig kruid, de heling van wonden kan bevorderen door de stimulering van de vorming van nieuwe cellen. Los van het maken van kompressen van smeerwortel (week deze in een sterk geconcentreerde thee, en voeg eventueel de gebruikte bladeren er bij) is het makkelijk om er een zalf van te maken: Verwarm hiervoor 2 koppen olijfolie of druivenpitolie met 2 eetlepels verse, fijngehakte smeerwortel bladeren (eventueel aangevuld met goudsbloembladeren, om er ook een huidverzachtende zalf van te maken) zachtjes gedurende 30 minuten. Zeef de olie vervolgens en smelt een halve kop bijenwas. Dit voeg je samen tot het goed gemengd is. Het helpt om dit te doen terwijl je het zachtjes verwarmd. Giet het in potjes nog voor het afgekoeld is. De zalf is te gebruiken bij spierpijn, stijve gewrichten en kneuzingen, oftewel na een overenthousiaste sportschoolsessie, een lelijke val, of allebei.
Goudsbloem – Calendula officinalis
Bekende weldoener voor de huid
Goudsbloem werkt ontsmettend, bestrijdt bacteriën, is schimmelwerend en ontstekingsremmend. De mogelijkheden van gebruik zijn eindeloos. Het is daarom niet vreemd dat de Latijnse naam van deze vrolijke, eenjarige bloemen veel mensen bekend voorkomt: Calendulazalf is een ingeburgerd middel tegen allerhande huidkwalen. Goudsbloemen zijn makkelijk te zaaien, bloeien bij regelmatig plukken van het voorjaar tot in de herfst en staan ook nog eens heel gezellig in de tuin.
Goudsbloemthee is uitwendig te gebruiken bij huidaandoeningen, wondjes en een (zon)verbrande huid. Bij inwendig gebruik – je maakt er dan ook een thee van – stimuleert het de werking van de gal en de lever en kan het helpen (menstruatie)krampen te verminderen. Eén dessertlepel bloemblaadjes overgieten met een kopje kokend water is een goede verhouding. Laat het als je het uitwendig gaat gebruiken afkoelen en zeef het. Gebruik de thee als kompres of met behulp van wattenschijfjes. Een calendula-olie is ook makkelijk gemaakt. Pluk de bloemen en doe zoveel bloemblaadjes als er passen in een luchtdichte pot of fles. De hele bloemen gebruiken kan ook, hoewel het dan minder lang goed blijft. Voeg een olie die rijk is aan vitamine E toe aan de blaadjes, zoals een druivenpitolie. Zet het donker en koel weg, en zeef het na 6 weken. De kleur is dan prachtig oranjegoud. Nu is het klaar voor gebruik. Je kan er voor kiezen er wat bijenwas doorheen te smaken. Zo krijg je een dichtere crèmevorm.
Lievevrouwebedstro – Galium odoratum
Rustgevend geurplantje
Dit lieve plantje vormt matten en gaat flink aan de wandel, maar wortelt ondiep dus mocht het zich ergens bevinden waar je het liever niet hebt, is het snel verwijdert. Het is een bosplantje dus ideaal voor dat schaduwrijke plekje waar verder niet veel groeien wil. Lievevrouwebedstro bloeit met lieflijk witte bloemetjes vanaf maart en verspreid als je het droogt, zoals de naam al doet vermoeden, een heerlijk zomerse strogeur. Veel mensen zien thee van dit kruid (gedroogd) als rustgevend en bloedzuiverend. Toch is het te vaak drinken van lievevrouwebedstrothee niet verstandig, aangezien onderzoek naar de giftigheid ervan bij gebruik in grote hoeveelheden nog geen uitsluitsel geeft. Het is ook te gebruiken als gedroogd kruid voor in de kast, waar het insecten weert en kleding heerlijk doet ruiken, en als slaapmiddel onder je kussen.
Waarschuwing
Voor de tips uit dit artikel geldt: alles met mate. Veel mensen denken bij kruiden ‘baat het niet dan schaadt het niet’, maar dat kruiden uit de natuur komen betekent niet dat ze weinig effect zullen hebben. Slik je medicijnen, loop deze dan met je huisarts na alvorens je het gebruik hiervan met geneeskrachtige kruiden gaat combineren.
Meer inspiratie:
Huidverzorging uit eigen tuin
Wildplukken: Bosbessen, lekker en gezond
Japanse miniblad-moestuin
Romke van de Kaa: Gember
Zo maak je een kruidenspiraal: Vlog
Stadstuinieren 2019-02 Tekst: Anne Wieggers