Groene verhalen

De kunst van tuinieren – Giuseppe Arcimboldo

“Hoe langer je kijkt naar de schilderijen van Giuseppe Arcimboldo, hoe meer details je ontdekt”

De kunst van Tuinieren: Giuseppe Arcimboldo.

De schilderijen “Lente”, “Zomer”, “Herfst” en “Winter” van Giuseppe Arcimboldo laten zich lezen als een wandeling door een tuin. Het zijn portretten opgebouwd uit groenten, fruit, kruiden, bomen, granen en bloemen. “Humoristisch” zou je ze op het eerste gezicht kunnen noemen, maar deze ingenieuze schilderijen zijn veel meer dan dat. Hoe langer je er naar kijkt, hoe meer details je ontdekt. Het is duidelijk dat deze schilder behalve een goed gevoel voor humor, ook een meesterlijk brein en veel liefde voor en kennis over de natuur had.

Menu van de elite

In “Zomer” vind je bijvoorbeeld aubergines, artisjokken, tarwe, druiven, kersen, mais, knoflook, erwten, uien, perziken, hazelnoten, komkommers, peren, pruimen, frambozen en iets wat lijkt op een meloen.
In “Herfst” is het gezicht samengesteld uit onder andere appels, kastanjes, pompoenen, druiven, vijgen, kweepeer, aardappels en pastinaak. Groente- en fruitsoorten die wij nu vanzelfsprekend vinden, maar waarvan sommigen in de 16^e eeuw nog maar net waren meegebracht uit “de nieuwe wereld” en enkel op het menu van de elite stonden.

Hoe kwam Arcimboldo aan zoveel gedetailleerde kennis van deze gewassen? Een winkel als “Vreeken” in Dordrecht, met bijzondere, exotische of historische soorten in het assortiment, bestond nog niet. Hoe is het dan toch mogelijk dat hij sommige vruchten zo natuurgetrouw kon schilderen? Waar haalde hij zijn voorbeelden vandaan?

Jong geleerd is oud gedaan

Giuseppe Arcimboldo werd in 1527 geboren in de Italiaanse stad Milaan als zoon van een schilder. Hij leerde de beginselen van het vak dan ook van zijn vader. Samen met zijn vader maakte hij in zijn jonge jaren ontwerpen voor onder andere fresco’s en glas-in-loodschilderingen voor kerken en kathedralen. Toen Arcimboldo 35 jaar oud was, werd hij gevraagd om te komen werken als hofschilder voor het Habsburgse Rijk in Wenen en Praag (later keizerrijk Oostenrijk). Dit heeft hij gedaan tot 1587, het jaar waarin hij terugkeerde naar Milaan. Echt met pensioen is hij echter nooit gegaan. Keizer Rudolf van Habsburg, een groot kunstliefhebber, was zo dol op zijn werk dat Arcimboldo de rest van zijn leven voor hem bleef schilderen.

Experimenteren

Arcimboldo heeft veel te danken aan keizer Rudolf, maar ook aan de vader van Rudolf, keizer Maximiliaan. Waar de meeste hofschilders fotografisch lijkende portretten moesten maken, kreeg Arcimboldo de ruimte om te experimenteren en zich artistiek te ontwikkelen. De schilderijen uit de serie “De Vier Seizoenen”, maar ook andere werken als “Aarde”, “Water”, “Vuur” en “Lucht” zijn allemaal gemaakt na zijn verhuizing naar Wenen.

Keizer Rudolf

Zijn beroemdste werk heeft hij kort voor zijn dood in 1593 gemaakt. Dit is een portret van keizer Rudolf samengesteld uit zo ongeveer al het lekkers en moois wat je destijds in een keizerlijke moestuin kon vinden: rode pepers, rozen, pompoenen, artisjokken, sla, kool, knoflook, uien, kersen, appels, peren, erwten, pruimen, mais, druiven, vijgen, rode bessen, noten en granen. Het schilderij heet “Vertumnus” en is vernoemd naar de God van de seizoenen, plantengroei, tuinen en fruitbomen. Dit schilderij was een eerbetoon aan keizer Rudolf, behalve zijn opdrachtgever ook een levenslange vriend. Het laat duidelijk zien hoe rijk hij was, maar ook hoe ruimdenkend en geïnteresseerd in de natuur, tuinieren en kunst.
Zijn verzameling planten en dieren waren niet alleen een schat aan informatie voor wetenschappers uit die tijd, maar ook een ongelofelijke bron van inspiratie voor de Milanese Arcimboldo. Hij had dit soort schilderijen waarschijnlijk nooit gemaakt als hij niet regelmatig een wandelingetje had kunnen maken door de tuinen van de keizer.