Groene verhalen

Romke van de Kaa: Kronkelen

Tuiniers zijn gek op afwijkingen: een gewone boterbloem hoort in de wei, of op de composthoop. Maar een gevuldbloemige boterbloem hebben we graag in de tuin. Zo ook met de hazelaar: een gewone hazelaar zal niemand aanplanten, maar een kronkelhazelaar – da’s iets bijzonders.

‘Een gewone hazelaar zal niemand aanplanten, maar een kronkelhazelaar … da’s iets bijzonders’

Kronkelhazelaar

Van alle kronkelende bomen en struiken is de kronkelhazelaar de meest bekende. Als in november eindelijk het blad van deze struik valt worden de bizar gedraaide takken zichtbaar. De struik blijft fascineren tot Pasen van het volgende jaar, als de afgesnoeide takken van de kronkelhazelaar worden gebruikt om er binnenshuis uitgeblazen eieren en andere versieringen aan te hangen.

kronkelhazelaar

Daarna komt de kronkelhazelaar weer in het blad en zit je de hele zomer aan te kijken tegen het misvormde blad dat eruit ziet alsof het door een verschrikkelijke plaag getroffen is. Kon je het onding maar verstoppen voor de zomer, om het dan ’s winters weer tevoorschijn te halen. Maar merkwaardig genoeg lijken veel eigenaren blind te zijn voor het afzichtelijke gebladerte.

Kronkelende beuken, acacia’s en coniferen

Niets kronkelt zo mooi als de kronkelhazelaar, maar er zijn veel meer bomen en struiken die kronkelen. In oude parken zie je een enkele keer een kronkelbeuk en kronkelacacia’s en kronkelconiferen kom je regelmatig in tuinen tegen. Lang leve de afwijking. In Wisley Gardens, een botanische tuin in Engeland waar ik ooit werkte, was een afdeling waar alle kronkelaars en andere botanische afwijkingen in een hoekje bij elkaar waren geplant, en dat het Lunatic Asylum – het gekkenhuis – werd genoemd. Het trok veel bekijks, als een dolhuis in de Middeleeuwen. Gelukkig hebben planten geen last van kijkers. Denken wij tenminste.

Kronkelende kurkentrekkerbies

Meestal zijn het bomen en struiken die kronkelen, maar ook bij vaste planten komen decoratieve misvormingen voor. Dan doel ik niet op kronkelende floxen en penstemons, want dat gekronkel is een gevolg van een aantasting door parasitaire stengelaaltjes. En als planten misvormd zijn door toedoen van een parasiet, dan vinden we ze opeens weer niet mooi. Het luistert nauw. Een plant die in onze ogen decoratief kronkelt is de kurkentrekkerbies die je op tuincentra soms tussen de vijverplanten vindt. De kurkentrekkerbies groeit in ondiep water, waar hij door de weerspiegeling tweemaal kronkelt.

Kronkelende knoflook

Mijn favoriete kronkelaar onder de kruidachtige planten is de esculaap-ui, Allium sativum var. ophoscordon. Deze ui is een kronkelknoflook die al in 1601 door Clusius beschreven werd. De bloemstengel lijkt op een merkwaardig gebogen vogelnek, totdat de bloemen zich openen en de nek zich strekt.