Groene verhalen

Groene daken in de stad

Groene daken zijn al enige tijd in opkomst. Een begroeid dak is niet alleen mooi, maar ook goed voor de natuur. Stadstuinieren wilde wel eens weten wat er allemaal bij de aanleg ervan komt kijken en ging het dak op met groenpionier Mattijs van Dalen.

‘Met een groen dak draag je je steentje bij aan de biodiversiteit in de stad’

Mattijs heeft een grote passie voor groen, zo blijkt wel uit zijn eigen introductie: “Ik kwam al vroeg in aanraking met planten. Mijn opa was tuinman, we zouden nu zeggen hovenier. Ik was het liefste buiten. Toen ik een jaar of 14 was, ging ik met een kruiwagen en tuingereedschap de buurt door om bij de buren tuinklusjes te doen. En mijn eerste baantje was bij een tuincentrum. De stap naar een hoveniersopleiding was heel logisch.”

groene daken

Stadskwekerij

In 2019 startte Mattijs met de lokale productie van sedum op zijn eigen stadskwekerij in Breda. De interesse in groene daken is al veel langer bij hem aanwezig: “Na de hoveniersopleiding en aansluitend een commerciële hbo-opleiding ben ik gaan werken als adviseur van grote groenprojecten. Natuurlijk wel nadat ik veel tuinen zelf had aangelegd. Via het hoveniersbedrijf in de Randstad kwam ik in contact met gemeenten, zoals Amsterdam en Rotterdam, waar zo’n tien jaar geleden groene daken in opkomst kwamen. Inmiddels heb ik een jong gezin en die leuke maar drukke baan met veel reistijd ingeruild voor een zelfstandig bestaan in Breda.”

“Ik ben graag bezig met innovaties”, zo vervolgt Mattijs zijn verhaal enthousiast. “Een jaar geleden ben ik begonnen met het zelf kweken van sedum voor op het dak. Voor de stad en in de stad, het idee van lokale productie spreekt mij aan.” Achter z’n kleine kantoortje op STEK, een creatief en cultureel bedrijventerrein in Breda, laat Mattijs zien waar het allemaal om draait: driehonderd vierkante meter sedum, de basis voor het groendak. “De kweek start met gerecycled kunststof modules, die je in elkaar kunt klikken als een doe-het-zelf pakket. In de modules komt vervolgens substraat met daar bovenop stekjes van sedum.

Het groeiproces neemt een jaar in beslag. De verkoop is met name bestemd voor de particuliere markt, mensen die graag de handen uit de mouwen steken en zelf het groendak realiseren. Veel van het sedum op de stadskwekerij is inmiddels verkocht aan bewoners in de nabij gelegen wijk de Belcrum.”

groene daken

De voordelen van groene daken

Een dak dat is begroeid met sedum geeft niet alleen een mooi uitzicht, maar kan overtollig regenwater opvangen en zorgt voor verkoeling van je huis. Een groen dak wordt in de zomer zo’n 35 graden, terwijl een zwart bitumen dak tot wel 90 graden warm kan worden. Het kleine vetplantje is in staat om water op te slaan in de bladeren. “Sedum weegt bijna niks, waardoor het geschikt is op bijna elk dak. Als ik bij een klant kom, controleer ik eerst het dak: heeft het genoeg draagkracht, hoe is de staat van de huidige dakbedekking en is er voldoende zonlicht? Sedum groeit niet goed in de schaduw, maar kan juist prima tegen de steeds hetere zomers.

Als je een plat dak met grind hebt, kun je dit al vervangen door een lichtgewicht groendak van zo’n zes centimeter dik met verschillende soorten sedum. Heeft je dak wat meer draagkracht, dan kun je een dikkere laag van acht centimeter aanbrengen. Dit heeft als voordeel dat je ook andere planten toe kunt voegen, zoals siergrassen, vaste planten en kruiden. Je steekt dan kleine planten (pluggen) in de sedummat, die de basis vormt. Een geweldig gezicht en aantrekkelijk voor bijen, vlinders en vogels. Met een groen dak draag je je steentje bij aan de biodiversiteit in de stad.”

Onkruid wieden

Sedum is een laag plantje dat gemakkelijk groeit. Toch is een groen dak niet geheel onderhoudsvrij. Mattijs is net terug van een klant, waar hij het dak onkruidvrij heeft gemaakt. Dit is dan ook een van de weinige nadelen van een groen dak: “Je moet wel onkruid wieden op een groen dak. De wind en de vogels nemen onkruidzaden mee, die zich gemakkelijk nestelen en uitgroeien. Grassen, distels en klaver, eigenlijk groeit er van alles op het dak. Naast een aantal keer keer per jaar wieden, moet je voeding geven. Als je goed voor je groene dak zorgt, gaat het veel langer mee dan een traditioneel dak.”

‘Als je goed voor je groene dak zorgt, gaat het veel langer mee dan een traditioneel dak’

Steeds meer groene daken in de stad

Na het bevlogen verhaal van Mattijs is het tijd om echt het dak op te gaan. In de Bredase stadswijk Belcrum heeft Mattijs inmiddels ruim 35 groene daken gerealiseerd: “Het zijn veelal kleine daken van schuurtjes, garages en uitbouwen. Het helpt dat de gemeente de subsidie voor groene daken onlangs heeft uitgebreid, want een groen dak is niet goedkoop.” De aanlegkosten variëren van 60 euro per m2 voor een sedumdak tot 110 euro per m2 voor een intensief begroeide daktuin (Milieucentraal, 2019).

Het eerste dak dat we bezoeken is net door Mattijs aangelegd. “We hadden hier alleen maar beton”, zo legt de bewoner uit. “De schuttingen zijn van betonplaten en de tuin was volledig bestraat. Omdat we samen met de buren de schuur gingen opknappen, kwam er ruimte om over een groen dak na te denken. We hebben er meteen een hellend dak van gemaakt, zodat we er vanuit het huis op kijken. Het vergroot je woonplezier in de stad.”

Zoemende bijen

Een straat verderop maken we kennis met een jong gezin, dat vorig jaar de schuur en uitbouw in samenwerking liet vergroenen door Mattijs. De groene daken zijn hier een echt verlengstuk geworden van de tuin: er groeien margrieten, de tijm bloeit en de oregano groeit boven de vensterbank van de bovenverdieping uit. “Ik kan zo vanuit het raam mijn kruiden plukken”, lacht de bewoner. Een vogel landt op het dak om te kijken of er nog wat te snoepen valt. Rondom de bloemen van de geurende tijmplant zoemt een bij. “Ik ben ook bezig om een bijenhotel voor op het dak te ontwerpen”, vult Mattijs aan, “zodat er nog meer bijen komen in de stad.”

Kennis delen

De passie van Mattijs bleef niet onopgemerkt. Hij legde ook een groendak aan bij de bekende televisie-presentator en tuinontwerper Lodewijk Hoekstra, met wie hij regelmatig contact heeft via z’n werk voor NL Greenlabel: “Vanuit dit netwerk streven we samen naar een duurzamere woon- en leefomgeving, met ruimte voor biodiversiteit. Zo onderzoeken we bijvoorbeeld welke beplanting duurzaam is, hoe het zit met de levensduur. Iets waar gelukkig steeds meer hoveniers mee bezig zijn, maar het kan nog beter. Binnen het hoveniersvak hebben we te maken met vergrijzing en weinig nieuwe ‘aanwas’. Door gastlessen te geven op scholen probeer ik jongeren warm te maken voor het groenvak.

Met een paar groene daken ga ik de wereld niet helpen, maar door kennis te delen en mensen enthousiast te maken, breidt de duurzaamheidsgedachte zich uit. Groen is nog te vaak een sluitpost in een project, terwijl ik vind dat je het meteen in het begin mee moet nemen in je plannen. Mijn ultieme voorbeeld is de Highline in New York, een langgerekt hoogliggend stadspark op een oude spoorlijn. Maar ook in de Tilburgse spoorzone en Strijp-S in Eindhoven vind je mooie projecten, waarbij wonen, werken en groen goed zijn gecombineerd.”